Ý nghĩa của xét nghiệm dịch ngoáy họng

Bài được viết bởi bác sĩ khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Phương pháp xét nghiệm dịch ngoáy họng giúp phát hiện trực tiếp và nhanh liên cầu tiêu huyết beta nhóm A trong mẫu phết họng.

1. Bệnh nhân có triệu chứng gì thì làm xét nghiệm dịch ngoáy họng?

• Dịch ngoáy họng được bác sĩ chỉ định trước các bệnh nhân cần xác định có phải bị nhiễm trùng vùng hầu họng do vi khuẩn hay không.
• Triệu chứng của bệnh nhân: đau họng, rát vùng hầu họng, nuốt đau...
• Khám thấy: Họng đỏ, niêm mạc vùng hầu họng sưng đỏ phù nề, có thể có mủ, viêm amidan có mủ hay giả mạc, phù nề tiểu thiệt, lưỡi đỏ dâu tây, có hạch cổ sưng.
• Chẩn đoán viêm hầu họng, viêm Amidan.
• Phát hiện người lành mang vi khuẩn: S. aureus, N. meningitidis, S. pyogenes (Nhóm A), C. diphtheriae.

2. Xét nghiệm dịch ngoáy họng được thực hiện như thế nào?

• Bệnh phẩm: tăm bông ngoáy họng, lấy mẫu ở khu vực có viêm sưng, hạch Amidan tránh đụng vào lưỡi, khẩu cái, niêm mạc má. Lấy mẫu trước khi sử dụng kháng sinh, ngay khi có chẩn đoán.
• Vận chuyển: Gửi ngay đến nơi xét nghiệm hay bỏ trong môi trường vận chuyển Amies/Stuart (với mẫu nuôi cấy).
• Khảo sát trực tiếp:
  • Nhuộm Gram: Chỉ nhuộm Gram khi bác sĩ yêu cầu tìm vi khuẩn dạng Bạch hầu, xoắn khuẩn, nấm men.
  • Không nhuộm Gram để tìm hình dạng các vi khuẩn khác như: liên cầu, tụ cầu có trong dịch họng không có giá trị vì trong quệt họng của người không bệnh (người bình thường) cũng có thể thấy.
  • Nhuộm Xanh Methylene kiềm khi bác sĩ yêu cầu tìm vi khuẩn bạch hầu.

Nuôi cấy:

Đích cần tìm là liên cầu nhóm A: Phết họng được cấy trên hộp thạch máu cừu (Blood Agar) và đặt ở vùng có mầm cấy nhiều nhất (vùng đường cấy thứ nhất 1) một đĩa Bacitracin và một đĩa Co-Trimoxazol (Bactrim). Ủ hộp BA ở tủ ấm 35 độ C - 37 độ C có 5% CO2 trong 18 -48 giờ. Sau đó được định danh và thực hiện kháng sinh đồ. Thực hiện theo sơ đồ sau:

• Tìm N. gonorrhoeae (viêm họng do lậu cầu): Cấy trên thạch Ủ hộp CATM (thạch nâu Thayer Martin), ở tủ ấm 35 độ C - 37 độ C có 5% CO2 trong 18 - 48 giờ.
• Cấy tìm bạch hầu: cấy vào hộp thạch loeffler ủ 35-370C 6-8 giờ, sau đó cấy lại lên trên thạch máu BA có Tellurite để chọn lọc hay có thể cấy trên BA có Tellurite ngay từ đầu.

Phương pháp miễn dịch học:

• Mục đích tìm kháng nguyên đặc hiệu liên cầu tiêu huyết beta nhóm A
• Có nhiều phương pháp như ELISA, sắc ký miễn dịch, tụ latex. Phương pháp sắc ký miễn dịch hay tụ latex là thích hợp để thực hiện ngay tại nơi khám bệnh nhất. Có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, đều dễ dàng thực hiện tại các phòng khám.

NGUYÊN TẮC THỰC HIỆN THỬ NGHIỆM:

3. Ý nghĩa của xét nghiệm dịch ngoáy họng

Phương pháp miễn dịch học thử nghiệm hóa miễn dịch (sắc ký miễn dịch tụ Latex) phát hiện trực tiếp và nhanh liên cầu tiêu huyết beta nhóm A trong mẫu phết họng:

• Đây là thử nghiệm hóa miễn dịch phát hiện kháng nguyên Carbohydrate C của liên cầu tiêu huyết beta nhóm A trong hầu họng.
• Các thử nghiệm có độ nhạy và độ đặc hiệu rất cao, không thua gì nuôi cấy, thực hiện rất dễ dàng tại các phòng mạch hay phòng khám và kết quả cũng rất nhanh chỉ trong vòng 10 phút. Chính vì vậy đây là thử nghiệm nên có tại các phòng khám vì viêm họng là một bệnh cảnh rất thường gặp và yêu cầu tìm liên cầu nhóm A cũng là một yêu cầu rất cần thiết để giúp chẩn đoán phân biệt với các tác nhân viêm họng khác, cũng giúp các bác sĩ điều trị chính xác ngay từ đầu.

Nuôi cấy: Vi khuẩn thường gặp nhất trong viêm họng là Liên cầu tiêu huyết nhóm A:

• Tìm liên cầu nhóm A: báo cáo chính xác loài vi sinh vật là vi khuẩn đích đã định danh cùng kết quả kháng sinh đồ Liên cầu nhóm A. Xác định nhóm A: nếu nhạy cảm với Bacitracin, Kháng Co-Trimoxazol hay có thể định danh và kháng sinh đồ bằng máy tự động hoặc ngưng kết Group A.

• Nếu phân lập là các vi khuẩn N. meningitidis, Staphylococci (S. aureus, S. epidermidis), S. pneumoniae, Haemophilus spp., Nấm men (Candida spp.). Các vi khuẩn này đều là vi khuẩn thường trú vùng hầu họng. Chỉ trả kết quả khi có yêu cầu của bác sĩ tìm người lành mang trùng hoặc khi số lượng vi khuẩn chiếm đa số và khi có bác sĩ yêu cầu rõ ràng tìm các vi khuẩn này.
• Cấy nấm: trả kết quả định danh và kháng sinh đồ nếu số lượng chiếm ưu thế hay bác sĩ có yêu cầu.
• Tìm N. gonorrhoeae (viêm họng do lậu cầu): trả kết quả định danh và kháng sinh đồ.
• Cấy tìm bạch hầu: sau khi ủ 24-8 giờ, nếu có vi khuẩn mọc thì nhuộm Gram, nếu có hình dạng vi khuẩn bạch hầu thì định danh và làm thử nghiệm tìm độc tố để xác định vi khuẩn bạch hầu gây bệnh.