U dây thần kinh thính giác: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

U dây thần kinh thính giác thường là khối u lành tính nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiềm ẩn nguy cơ gây liệt các dây thần kinh lân cận, dẫn đến hôn mê, thậm chí đe dọa tính mạng.

U dây thần kinh thính giác phát triển khá chậm và kéo dài trong nhiều năm. Mặc dù không lan sang các bộ phận khác của cơ thể nhưng khi kích thước khối u lớn dần sẽ làm gia tăng áp lực, chèn ép vào các dây thần kinh, mạch máu và cấu trúc não lân cận, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy u dây thần kinh thính giác là bệnh gì? Triệu chứng u dây thần kinh thính giác như thế nào?

U dây thần kinh thính giác là bệnh gì?

U dây thần kinh thính giác hay còn gọi là u dây thần kinh tiền đình hoặc u dây thần kinh số 8. Khối u phát triển trên nền tế bào Schwann - tế bào thần kinh đệm chính của hệ thần kinh ngoại biên - bao phủ dây thần kinh tiền đình. Thông thường, bệnh u dây thần kinh thính giác chỉ ảnh hưởng đến 1 bên tai nhưng vẫn có trường hợp được ghi nhận ở cả 2 bên tai.

U dây thần kinh thính giác hiện chiếm tỷ lệ khoảng 8% các khối u nội sọ và chiếm 80 - 90% các khối u ở góc cầu tiểu não. Bất kì ai cũng có thể mắc bệnh nhưng u dây thần kinh thính giác có xu hướng ảnh hưởng đến người trưởng thành từ 30 - 60 tuổi. (1)

Triệu chứng u dây thần kinh thính giác

Triệu chứng u dây thần kinh thính giác biển hiện tùy thuộc vào kích thước, vị trí xâm nhập và sự lan rộng của khối u. Ở giai đoạn đầu, u dây thần kinh thính giác có biểu hiện mờ nhạt, khiến người bệnh dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường, ví dụ như: nghe kém, ù tai, mất thăng bằng, hội chứng tiền đình… (2)

• Mất hoặc giảm thính lực: Hầu hết người bệnh u dây thần kinh thính giác đều có chung triệu chứng này. Tình trạng mất hoặc giảm thính lực đột ngột có thể xảy ra ở 1 bên tai hoặc cả 2 bên tai.
• Đau đầu và ù tai: Người bệnh có cảm giác đau đầu, kèm theo tiếng gió, tiếng ồn ào vang lớn bên trong tai gây khó chịu.
• Mất cân bằng và hội chứng tiền đình: Với những biểu hiện như hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng, đi đứng loạng choạng, dễ bị té…

Ở giai đoạn sau, triệu chứng u dây thần kinh thính giác bộc phát ngày càng rõ ràng hơn, đặc biệt là khi khối u đã lan vào hố não sau, chèn ép và gây liệt một số dây thần kinh sọ như:

• Liệt dây thần kinh số 5 - dây thần kinh tam hoa: Đây là dây thần kinh thực hiện chức năng vận động và cảm giác của nửa bên khuôn mặt. Khi liệt dây thần kinh số 5, người bệnh bị biểu hiện đau ½ mặt, mất phản xạ giác mạc và cảm giác ngoài da ở nửa bên mặt, thậm chí là liệt cơ nhai.
• Liệt dây thần kinh số 6 - dây thần kinh vận nhãn ngoài: Dây thần kinh này thực hiện chức năng gửi tín hiệu từ não đến cơ thẳng bên. Sau đó cơ thẳng bên đảm bảo cho mắt có thể liếc ra ngoài. Vì vậy, khi dây thần kinh số 6 bị liệt khiến cho mắt của người bệnh bị lác vào trong, gây đau đầu.
• Liệt dây thần kinh số 7 - dây thần kinh vận động cơ mặt: Người bệnh bị mất vận động hoàn hoàn hoặc một phần các cơ của nửa mặt.
• Liệt các dây thần kinh sọ thấp IX, X, XI gây ra triệu chứng nuốt sặc, khàn tiếng,…

Ngoài ra, khối u dây thần kinh thính giác có thể lan vào vùng góc cầu tiểu não - vùng giữa cầu não và tiểu não. Khi đó, triệu chứng u dây thần kinh thính giác còn bao gồm: tay, chân bị run, đi đứng loạng choạng, hay bị ngã, đau đầu dữ dội ở vùng đỉnh đầu và gáy, nôn mửa… Tình trạng bệnh diễn biến ngày càng nghiêm trọng, dẫn tới hôn mê, thậm chí tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi xuất hiện các triệu chứng u dây thần kinh thính giác, người bệnh nên đến cơ sở y tế gặp bác sĩ để được thăm khám, điều trị. Hãy mô tả chi tiết cho bác sĩ biết về tình trạng bất thường ở thính giác hoặc những cơn đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng… mà bản thân đang gặp phải.

Nguyên nhân u dây thần kinh thính giác

U dây thần kinh thính giác bắt nguồn từ việc có quá nhiều tế bào schwann xung quanh dây thần kinh thính giác. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có nghiên cứu đầy đủ về nguyên nhân sản sinh nhiều tế bào schwann. (3)

Những người mắc bệnh u sợi thần kinh loại 2 (NF2) - một chứng rối loạn di truyền - có nguy cơ mắc bệnh u dây thần kinh thính giác cao hơn so với người bình thường. Đồng thời, nhóm người này cũng có nguy cơ cao bị u dây thần kinh thính giác ảnh hưởng đến cả 2 bên tai. Nguyên nhân là do gen neurofibromin 2, thuộc nhiễm sắc thể 22 bị hỏng. Trong khi gen này có chức năng tạo ra 1 loại protein giúp kiểm soát sự tăng trưởng của các tế bào schwann. Do vậy, khi gen neurofibromin 2 bị biến đổi, các tế bào schwann phát triển mất kiểm soát và hình thành khối u dây thần kinh thính giác.

U dây thần kinh thính giác không truyền nhiễm, không lây từ người sang người. Vì vậy, chưa có biện pháp hữu hiệu nào giúp ngăn chặn bệnh u dây thần kinh thính giác.

Biến chứng u dây thần kinh thính giác

Khi u dây thần kinh thính giác phát triển lớn gây chèn ép, làm gia tăng áp lực lên các dây thần kinh và cấu trúc não lân cận có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Trong đó, có những biến chứng vĩnh viễn như mất thính lực, ù tai, tê ở vùng mặt… Ngoài ra, khối u có kích thước càng lớn thì càng làm gia tăng nguy cơ ngăn chặn dòng chảy bình thường của dịch não tủy, gây tích tụ dịch não tủy (não úng thủy), đe dọa đến tính mạng người bệnh. (4)

Cách chẩn đoán bệnh u dây thần kinh thính giác

Chẩn đoán bệnh u dây thần kinh thính giác sớm là việc làm rất quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị bệnh. Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh u dây thần kinh thính giác qua các phương pháp sau: (5)

• Chẩn đoán lâm sàng: Bác sĩ dựa vào các triệu chứng u dây thần kinh thính giác được người bệnh mô tả như đau đầu, mất hoặc giảm thính lực, liệt một bên mặt, hội chứng tiền đình… để đưa ra chẩn đoán ban đầu về bệnh u dây thần kinh thính giác.
• Đo thính lực đồ: Đo thính lực đồ giúp đánh giá khả năng nghe của người bệnh, từ đó bác sĩ có thể nhận biết mức độ tổn thương thính giác và phát hiện dấu hiệu sớm của bệnh u dây thần kinh thính giác.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Kết quả chụp MRI giúp bác sĩ đánh giá cấu trúc dây thần kinh thính giác (dây thần kinh số 8), kịp thời phát hiện khối u, cũng như vị trí, kích thước, tính chất của u dây thần kinh thính giác.
• Chụp CT não: Hình ảnh 3D chụp được giúp bác sĩ đánh giá kích thước và vị trí của khối u.

Cách điều trị bệnh u dây thần kinh thính giác

Mỗi phương pháp điều trị bệnh u dây thần kinh thính giác đều có những ưu và nhược điểm riêng. Tùy vào diễn tiến, kích thước của khối u và thể trạng của người bệnh, bác sĩ có thể chọn phương pháp điều trị sao cho phù hợp. Có 3 phương pháp điều trị phổ biến, bao gồm: (6)

• Phương pháp theo dõi: Thường xuyên chụp cộng hưởng từ (MRI) giúp bác sĩ theo dõi khối u, kịp thời phát hiện những bất thường hoặc sự thay đổi kích thước của khối u. Tuy nhiên, phương pháp theo dõi không thể điều trị dứt điểm bệnh u dây thần kinh thính giác. Cách theo dõi có thể được áp dụng trong trường hợp khối u có kích thước nhỏ, không phát triển, không gây ra bất kỳ triệu chứng nào hoặc khi người bệnh không thể áp dụng các phương pháp điều trị bằng xạ trị, vi phẫu.
• Xạ trị: Phương pháp này có thể được chỉ định trong trường hợp người bệnh có khối u kích thước nhỏ; phần u còn sót lại, không thể tách bỏ hoàn toàn khi phẫu thuật; thể trạng người bệnh yếu, người cao tuổi, có sức khỏe kém; khối u ảnh hưởng đến cả 2 bên tai. Duy nhất một chùm tia phóng xạ gamma được bắn trực tiếp vào khối u giúp hạn chế sự tăng trưởng và làm giảm kích thước của khối u dây thần kinh thính giác. Trong nhiều trường hợp, để nâng cao hiệu quả điều trị bệnh u dây thần kinh thính giác, bác sĩ có thể chỉ định kết hợp phương pháp xạ trị và phẫu thuật lấy u.
• Phẫu thuật:
  • Đây là phương pháp phổ biến được các bác sĩ chỉ định để điều trị bệnh u dây thần kinh thính giác. Phương pháp này giúp tách bỏ hoàn toàn khối u dây thần kinh thính giác hoặc cắt bỏ phần lớn khối u, làm giảm sự chèn ép các cấu trúc lân cận và điều trị bổ sung bằng xạ, hóa trị.
  • Sau khi tiến hành gây mê toàn thân cho người bệnh, các bác sĩ thực hiện đường mỗ tiếp cận và cắt bỏ khối u càng nhiều càng tốt trong khi vẫn bảo tồn các dây thần kinh, cấu trúc não lân cận.
  • Khối u càng nhỏ thì khả năng được cắt bỏ hoàn toàn, bảo tồn chức năng thính giác càng tốt. Nếu khối u có kích thước lớn, gây chèn ép nhiều dây thần kinh và cấu trúc não lân cận thì quá trình phẫu thuật có thể không tách bỏ được hoàn toàn khối u. Vì vùng góc cầu tiểu não có không gian hẹp, chứa nhiều cấu trúc thần kinh và mạch máu quan trọng. Việc cố gắng tách bỏ hoàn toàn khối u dây thần kinh thính giác có kích thước lớn có thể gây tổn thương các dây thần kinh, mạch máu và mô não lành.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM hiện đang sử dụng Robot Modus V Synaptive thế hệ mới, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phẫu thuật u não nói chung và u dây thần kinh thính giác. Robot có khả năng hòa hình MRI, DTI, CT, CTA, DSA… Nhờ vậy, các bác sĩ dễ dàng quan sát được khối u một cách toàn diện, gắn với không gian, tổ chức não trên cùng một hình ảnh 3D cả trước, trong và sau mổ. Từ đó, bác sĩ có thể đánh giá toàn diện và chọn đường tiếp cận khối u hiệu quả và an toàn nhất. Robot cho phép bác sĩ tiến hành mổ mô phỏng, chọn vị trí mở hộp sọ tối ưu, lựa chọn đường phẫu thuật tiếp cận khối u hiệu quả mà không phạm phải hay làm tổn thương các bó sợi thần kinh và hạn chế tối đa ảnh hưởng đến mô não lành, giúp bảo tồn chức năng cho người bệnh.

Cách phòng ngừa u dây thần kinh thính giác

Nguyên nhân gây bệnh u dây thần kinh thính giác chưa được xác định chính xác nên việc phòng ngừa căn bệnh này giới hạn ở việc giảm các yếu tố nguy cơ. Để hạn chế diễn tiến của khối u dây thần kinh thính giác, bạn có thể áp dụng các biện pháp như: thường xuyên kiểm tra sức khỏe, tái khám đúng lịch hẹn, tuân theo chỉ định của bác sĩ… Ngoài ra, khi bạn duy trì vận động vừa sức, giảm bớt căng thẳng trong cuộc sống, tạo dựng nếp sống khoa học cũng góp phần phòng ngừa nhiều loại bệnh, trong đó có u dây thần kinh thính giác.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

U dây thần kinh thính giác là loại u lành tính, do vậy, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, kịp thời theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa thì tỷ lệ khỏi bệnh là rất cao. Đồng thời còn giúp bảo tồn chức năng thính giác và giảm nguy cơ để lại các biến chứng nguy hiểm sau điều trị. Để đảm bảo an toàn, ngay khi nghi ngờ xuất hiện các triệu chứng u dây thần kinh thính giác, người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín tầm soát, điều trị.